Santosha – bron van de allerhoogste vreugde

Dit is een gastblog van Erwin Anemaat-de Bakker van Free as a Yogi

Net als jullie lees ik zelf ook graag de artikelen van mijn collega’s van Happy with Yoga. Toevallig, als dat bestaat, kwam ik de afgelopen weken twee blogs tegen van Rolf en Melanie die heel kort het onderwerp van mijn nieuwste artikel aantikten. In beide blogs werd verwezen naar Yoga Sutras van Patanjali. Mijn blog deze keer gaat over de tweede Niyama, Santosha.

Santosha

Op zoek naar vertalingen van dit Sanskriet woord kwam ik allereerst terecht bij de vertaling zoals ik die leerde tijdens mijn eerste yoga-opleiding. Ik leerde dat Santosha, ‘bron van de allerhoogste vreugde’ betekende. Naar normale spreektaal zou je dit het beste kunnen omschrijven als tevredenheid.

In de westerse vertalingen is het één woord, maar als je naar het Sanskriet kijkt dan zie je dat het uit twee woorden bestaat (संतोष). Het eerste deel van Santosha is te omschrijven als ‘volledig’ en het tweede deel als ‘Tevredenheid’.

Volledige Tevredenheid

“Ik wou dat ik een ton had!”

Deze zin kan ik me herinneren uit mijn kindertijd. Het was mijn moeder die in een vlaag van stress de familiaire geldzorgen met haar toen 11 jarige zoon deelde. Ik wist dat we het niet breed hadden, ik liep tenslotte in tweedehands kleding en we gingen nooit uit eten of op vakantie, maar ik had tot mijn puberteit een hele fijne en veilige jeugd; ik was tevreden.

Inmiddels zijn we 32 jaar verder en ben ik ouder dan mijn moeder toen was. Ik heb het tot nu toe financieel een stuk makkelijker gehad dan mijn ouders het toentertijd hadden, maar…..Hoe tevreden ben ik eigenlijk?

Als ik eenmaal…

Door mijn ervaring van vroeger besloot ik al jong om nooit geldzorgen te hebben. Ik werkte al vanaf jonge leeftijd en toen ik aan mijn ‘werkende’ bestaan begon zocht ik de perfecte baan als verkoper met aantrekkelijke provisies. Als ik eenmaal wat meer ervaring had zou ik een ’ton’ of meer per jaar gaan verdienen.

Je zult het vast herkennen. Als ik eenmaal mijn streefgewicht heb, als ik eenmaal mijn diploma heb, als ik eenmaal in de hoofdstand kan komen…

Er is niets mis met streven naar een gewicht, een diploma of de hoofdstand. Sterker nog, streven naar iets zorgt ervoor dat je je bed uitkomt en aan de slag gaat met iets dat je wilt bereiken.

Waar het mis kán gaan is als we ons hele geluk laten afhangen van dat ene ding. Als het dan niet lukt, of niet in één keer lukt, voel je je dom, neerslachtig, gefrustreerd en niet tevreden.

Is Yoga het antwoord op die tevredenheid?

Ja en nee!

Ja!

In een yogales leer je in het moment te zijn. Ik omschrijf het wel eens als: “jouw wereld is op dit moment niet groter dan 180 x 60 cm, de grootte van jouw mat.”  De adem brengt je dichter bij jezelf en je laat je volledig geconcentreerd leiden door de houdingen. Het moment van Savasana is de ‘bron van de allerhoogste vreugde’

Nee!

In de yogales is er altijd wel iemand die leniger is dan jij, een strakkere buik heeft en er is altijd iemand die niet zijn matje naar de muur sleept en moeiteloos in de hoofdstand lijkt te staan.

We zijn prestatiegericht en ambitieus. Van jongs af aan leren we dat we goed moeten presteren en dat moeten we vooral laten zien aan ouders, leraren en ja inderdaad, aan ons zelf.

Een yogales kan dus behoorlijk frustrerend zijn en Santosha, ‘de bron van de allerhoogste vreugde’, een heel eind van je vandaan.

Hoe pas ik Santosha dan toe?

In de yogafilosofie wordt gesproken over ‘non-attachment’, onthechting. Dit is een lastige term en een discussiepunt voor velen, vooral met zichzelf.

De Boeddha ging zelfs zo ver door te zeggen dat de mens gehecht is aan zijn eigen lijden. Als ik mijzelf observeer en terugkijk naar mijn leven vanaf mijn puberteit dan kan ik de Boeddha geen ongelijk geven. We houden liever vast aan het veilige en bekende, zelfs als dat geen tevredenheid geeft, dan dat we op zoek gaan naar het geluk en de tevredenheid in onszelf.

Zowel Patanjali als de Bhagavad Gita spreken over de term ‘vairagya’ wat grof vertaald staat voor ‘niet hechten’. Wat we van deze oude Indiase geschriften en termen kunnen leren is dat tevredenheid niet iets is wat we van buiten meekrijgen, maar wat we alleen maar van binnen kunnen bewerkstelligen.

Een simpel voorbeeld zijn de seizoenen. Je kunt je niet hechten aan de zomer als de herfst zich aandient. Je hebt er geen invloed op, het verandert, net als jij. Zoeken buiten jezelf leidt alleen maar naar meer zoeken.

Geniet dus van het moment als je een nieuwe auto hebt kunnen kopen, maar hecht je niet aan dat gevoel, want die auto voelt een maand later niet meer hetzelfde, net als jouw gevoelens over een maand anders zijn dan vandaag. Wees tevreden als je op je hoofd staat met je benen tegen de muur of zelfs nog met je tenen op de grond; er zijn namelijk genoeg mensen in de yogales die ook dat heel eng vinden.

Op de mat

Voor je begint met je asana, pranayama of je meditatie kun je een intentie uitspreken voor jezelf. Beloof je zelf tevreden te zijn met wat je lichaam die dag fysiek aan kan en beloof je zelf niet te hechten aan enig resultaat. Zie de yoga op de mat als een oefening; we noemen het niet voor niets een ‘practice!’ Het blijft een oefening, voor de rest van je leven, dus waarom hechten aan het resultaat als je tot het einde mag blijven oefenen?

Ben ik nu helemaal tevreden?

Ja en Nee!

Ja!

Samen met mijn vrouw leid ik sinds eind vorig jaar een reizend leven. We hebben al ons werk opgezegd en zijn met ons spaargeld op reis gegaan. We leiden een vrij leven en komen op de mooiste plekken. Op sommige plekken hebben we zelfs een beetje geld verdiend en in de zomer mogen we een maand lang lesgeven bij Bali Silent Retreat, een soort Eat Pray Love, maar dan echt.

Geen volle dagen meer van soms wel 15 uur werken, maar genieten van mooie stranden en bijzondere culturen. Het is een droom voor velen.

Nee!

Als ik inspiratie zoek voor mijn artikelen ga ik altijd eerst bij mezelf na hoe ik ervoor sta. Ik schrijf dit blog dan ook bijna alsof ik voor de spiegel sta. Ik heb dit blog nodig om mezelf te laten inzien dat tevredenheid in mezelf ligt en niet op die mooie stranden.

We hebben af en toe wat geld of een maaltijd verdiend met yogalessen geven, maar we leven over het algemeen van ons spaargeld op dit moment en dat is best spannend, want we hebben geen ’ton’ te besteden.

We wilden op reis omdat we niet meer tevreden waren over de manier waarop we leefden in Nederland, maar tijdens het reizen zijn we er ook achter gekomen dat we, vaker dan we willen, niet tevreden zijn. Ook zouden we willen dat ons geld niet zo hard ging, we zouden willen dat we meer betaalde ‘yoga jobs’ tegen waren gekomen, we zouden wat minder willen worstelen met onze ego’s.

Dus hoe mooi het er ook uit ziet bij een ander. Hoe mooi iets kan lijken als je er alleen nog maar van droomt. De werkelijkheid is dat het niet uitmaakt waar je bent of wat je hebt. Het is de kunst van het onder de knie krijgen van Santosha, de bron van de allerhoogste vreugde!