Be Strong, Be Healthy, Be Happy!

Blog

21 dec 2021

Samkhya – de basis van de yoga filosofie

/
Geplaatst door
/
Comments0

Samkhya, heb je daar weleens van gehoord? De kans is groot dat het je niks zegt. Toch is dit een belangrijk begrip in de yoga.

Samkhya is, net als yoga, een van de 6 belangrijkste filosofische stromingen van het Hindoeïsme. Yoga was ooit een onderdeel van de samkhya filosofie. Het theoretische gedeelte van yoga stamt zelfs bijna volledig af van samkhya.

Tijd dus om daar eens wat dieper in te duiken!

In deze blog kom je meer te weten over:

  • Wat samkhya is
  • Welk verschil er is tussen samkhya en yoga
  • Wat het verschil is tussen de samkhya en de vedanta filosofie
  • De relatie tussen samkhya en ayurveda
  • Wat samkhya voor jou kan betekenen

En natuurlijk nog veel meer!

Samkhya

Vraag en antwoord over samkhya

1.Wat is de betekenis van samkhya?

Samkhya (ook wel sankhya genoemd) betekent letterlijk gezien ‘nummer’. Het is een samengesteld woord van sam, dat zoiets als ‘gebalanceerd’ of ‘waarheid’ betekent en khya dat staat voor ‘kennis’ of ‘weten’.

2.Hoe wordt samkhya omschreven?

Samkhya wordt vertaald als gebalanceerde kennis of kennis gebaseerd op filosofische reflectie.

Het is een van de 6 belangrijkste filosofieën/scholen (dharsana’s) van het Hindoeïsme. De andere 5 zijn: Yoga, Nyaya, Vaisheshika, Mimamsa and Vedanta.

3.Wat is het hoofddoel van deze filosofie?

Samkhya is een dualistische filosofie en het beschrijft alle basis elementen waaruit het leven bestaat. Dit betreft zowel lichaam, geest als ziel (bewustzijn).

Centraal in deze filosofie staat het leren onderscheiden van purusha van prakriti. Oftewel het onderscheid tussen geest (ook wel bewustzijn of energie genoemd) en materie.

Wanneer je dit onderscheid kunt maken kun je als het ware ‘opstijgen’ naar puur bewustzijn.

4.Wanneer is de Samkhya filosofie ontstaan?

De basis van deze filosofie is waarschijnlijk ergens rond de 5e of 6e eeuw na Christus ontstaan. Er wordt gezegd dat de basis is gelegd door Kapila en verder is uitgewerkt door Isvara Krishna.

Samkhya en yoga, is dat hetzelfde?

Samkhya is een oudere stroming dan yoga. Yoga was ooit een onderdeel hiervan en is pas later een aparte stroming geworden. De yoga Sutra’s hebben daar een belangrijke rol in gespeeld.

De yoga sutra van Patanjali worden gezien als de meest traditionele omschrijving van het pad van yoga. De sutra’s zijn een soort gids over het doel van yoga en de manier waarop je een zinvol leven kan leiden.

Het achtvoudige pad van yoga is gebaseerd op deze yoga sutra’s.

In deze video kom je meer te weten over het achtvoudige pad.

Patanjali’s sutra’s zijn gebaseerd op de samkhya filosofie. Ook in de Bhagavad Gita, een van de belangrijkste teksten die een toelichting bevat op de yoga sutra’s, vind je Samkhya terug.

Het tweede hoofdstuk van deze tekst is genaamd Samkhya yoga.

Zowel samkhya als yoga hebben als doel ultieme bevrijding te realiseren.

Er wordt soms gezegd dat de twee systemen eigenlijk een en hetzelfde zijn. Anderen zeggen dat er wel degelijk verschillen zijn. Zo zou samkhya meer gefocust zijn op het intellect en metaphysische kennis.

Yoga daarentegen zou meer de nadruk leggen op vrijwilligheid en het doorstaan en ervaren van zelfcontrole. Yoga zou ook meer nadruk leggen op het lichamelijke.

Vraag je je weleens af waar yoga nou eigenlijk echt om gaat? In deze video leggen we het je uit!

Samkhya Pravachana Sutra

The Samkhya Pravachana Sutra is een collectie van de meest belangrijke teksten van de Samkhya school. Deze tekst bevat 6 hoofdstukken.

De eerste drie beschrijven de belangrijkste richtlijnen van de leer van samkhya. Het vierde hoofdstuk bevat verhalen als toelichting hierop.

In het vijfde hoofdstuk worden verschillende filosofieën naast de samkhya filosofie uiteengezet. Het laatste hoofdstuk bevat een samenvatting en conclusie.

Verschil tussen de samkhya en de vedanta filosofie

De vedanta filosofie is een van de andere 6 grote stromingen in India. Vedanta is een van de meest populaire Hindoeistische filosofieën en veel van de westerse filosofieën zijn hier op gebaseerd. Het is gebaseerd op de veda’s en de upanishads.

Veel van de ideeën tussen deze twee filosofieën komen met elkaar overeen maar er zijn ook verschillen. Het belangrijkste zit hem in het verschil van dualisme en non-dualisme.

Dvaitam vs Advaitam

Samkhya is een dualistische filosofie (dvaitam), er is purusha en prakriti. Er is ‘iets/iemand’ die observeert (het bewustzijn) en dat wat geobserveerd wordt (materie). Een god bestaat hier dus niet.

Vedanta gaat uit van non-dualisme, er is geen onderscheid tussen de ‘observeerder’ en het ‘geobserveerde’. Alles is uiteindelijk een en de fysieke wereld is daarmee uiteindelijk dus een illusie.

Dat ene wat overblijft wordt Brahman genoemd, zuiver bewustzijn. Dit wordt ook weleens omschreven als God.

De relatie tussen samkhya en ayurveda

Samkhya heeft een belangrijke invloed gehad op de ayurveda. Om dat te begrijpen is het belangrijk om eerst iets meer te weten over de samkhya filosofie.

Uitgangspunten van samkhya:

1.Elementen: Purusa en prakriti en de guna’s

Zoals eerder benoemd maakt samkhya onderscheid tussen purusa, bewustzijn, en prakriti, materie. Prakriti bestaat uit 3 verschillende eigenschappen, ookwel de 3 guna’s genoemd. Dit zijn:

  • Sattva (neutrale kracht die zorgt voor balans en evenwicht). Sattva is gerelateerd aan het element ether (ruimte).
  • Rajas (actieve, stimulerende kracht die zorgt voor passie en beweging). Rajas is gereleteerd aan het element lucht.
  • Tamas (passieve kracht die zorgt voor traagheid, zwaarte en stagnatie). Tamas is gerelateerd aan het element aarde.

Sattva en rajas samen vormen vuur en sattva en tamas samen vormen water.

2.Lijden: Thri-dukha

Lijden (denk ook aan pijn, stress) is iets wat we vaak willen vermijden, maar wat nou eenmaal onderdeel van ons bestaan is. In de samkhya filosofie wordt er gesproken over drie vormen van lijden (thri-dukha). Dit zijn:

  • Lijden door bovenaf (denk aan goden)
  • Het lijden voor de natuur
  • Lijden door het lichaam

3.Kennis: 3 manieren van kennis vergaren

Een ander belangrijk aspect van de samkhya filosofie is de manier waarop kennis wordt verkregen. Volgens deze methodologie kan dit namelijk op 3 manieren:

  • Door waarneming met zintuigen, perceptie (drsta)
  • Vanwege logische redenering van oorzaak-gevolg (anumana)
  • Door een bekwaam persoon (aptavacana of sruti)

Uitgangspunten van ayurveda:

1.3 Elementen: Dosha’s

In de ayurveda wordt gesproken over 3 dosha’s, 3 lichaamstypen. Dit zijn:

  • Vata: Je kunt hierbij denken aan snel, creatief en bewegelijk. Vata is gerelateerd aan lucht en ether.
  • Kapha: Je kunt hierbij denk aan stabiliteit, geduld en stevigheid. Kapha is gerelateerd aan water en aarde.
  • Pitta: Je kunt hierbij denken aan sterk, gepassioneerd en assertief. Pitta is gerelateerd aan vuur en water.

Net zoals bij de guna’s, zie je dus dat ook bij de dosha’s de link wordt gelegd met de elementen.

De guna’s en dosha’s zijn met elkaar verbonden.

dosha type vata pitta kapha

2.Lijden

De drie doshas horen met elkaar in balans te zijn. Wanneer deze niet in balans zijn dan veroorzaakt dit lijden. Dit lijden is dus veroorzaakt door het lichaam (zie hierboven bij thri-dukha).

Lijden kan zich uiten in klachten en ziektes zowel op mentaal als fysiek vlak. Ook de natuur kan invloed hebben op de dosha’s. Zo gedijd de ene dosha bijvoorbeeld beter in een warme omgeving en de andere juist in een koele omgeving.

3.Kennis: Holistische benadering

De ayurveda gaat uit van deze zelfde principes waar het aankomt op het vergaren van kennis. Er wordt gekeken naar een individu in plaats van dat er een algemeen ziektebeeld wordt bepaald.

Ieder mens heeft een andere waarneming en verstoringen in de dosha’s kunnen zich bij iedereen op een andere manier uitten.

Daarnaast wordt er niet alleen maar gekeken naar ziektesymptomen, maar ook naar de oorzaak. Daarbij wordt er gekeken welke dosha’s er uit balans zijn en wordt er gezocht naar een oplossing voor de persoon als individu.

Wat heb je aan samkhya?

Dat was een hele hoop informatie he?! Misschien vraag je je nu af wat je hier allemaal eigenlijk mee kunt?

Zoals je ziet heeft samkhya een belangrijke basis gelegd voor de hele yoga filosofie. Het zit verweven in heel veel aspecten van yoga.

Het bestuderen van de samkhya filosofie kan je helpen om nog meer verdieping en begrip helpen vinden in je yoga practice. De focus ligt op het onderscheid maken tussen materie en bewustzijn. Wat is dan precies bewustzijn? Hoe ziet dat eruit?

Ook wanneer je gelooft dat alles uiteindelijk bewustzijn is, is het zinvol om hierbij stil te staan. Het leven om ons heen lijkt in ieder geval nogal materialistisch, of dat nou een illusie is of niet ;). Dus het is zinvol om je af te vragen hoe jij je verhoudt tot de wereld om je heen.

Diepgaande vragen waar je waarschijnlijk niet zomaar een antwoord op hebt, maar dat hoeft ook niet. Je kunt de ideeën eens meenemen in je volgende meditatie en er gewoon eens mee gaan zitten. Wie weet wat het je brengt ;).

Wil je aan de slag met meditatie? Op het practice platform staan vind je veel verschillende soorten meditaties!

Verdiep jij je graag in de yoga filosofie of doe je liever gewoon een fysieke practice? Laat het ons weten in een reactie hieronder!

Yoga jezelf gezonder en gelukkiger 🧘‍♀️🤸

Schrijf je net als 2100+ mensen in voor de video lessen in onze online Yoga studio. Volg onbeperkt lessen waar jij je goed bij voelt en die bij het ritme van jouw dag passen. Start nu met beter voor jezelf zorgen.
Begin direct

Yoga inspiratie mails 🙏

Er schuilt een ontzettend mooie Yoga filosofie achter de houdingen die je doet op de mat. Iedere week delen we via onze mailtjes inspirerende en krachtige inzichten uit deze Yoga filosofie met 50.000+ mensen. Je kunt deze mailtjes ook gratis ontvangen door je hieronder in te schrijven:
Je kunt jezelf op ieder gewenst moment met een druk op de knop weer uitschrijven. Door op de knop hieronder te drukken ga je er mee akkoord dat we je gegevens met zorg verwerken volgens onze privacyverklaring.

Laat een reactie achter