Samskara – leer je gedragspatronen begrijpen

Samskara, ook wel sankhara genoemd. Heb je er ooit al eens over gehoord? Laten we eens testen hoeveel je van de onderstaande zin begrijpt! 😉

Ruim je oude sankhara’s op en train je geest om gelijkmoedig te zijn zodat er geen nieuwe sankhara’s worden gevormd. Wanneer alle sankhara is opgeruimd, wordt de geest leeg en is hij vrij van elke vorm van lijden.

Klinkt dit als abracadabra?

Dat wat het voor mij wel de eerste keer dat ik dit hoorde tijdens een 10 daagse vipassana meditatie.

Heel kort samengevat kun je stellen dat sankhara (of samskara) gaat over mentale processen, conditioneringen. Een soort gedragspatronen.

Als je begrijpt hoe die processen werken, geeft dat je heel veel inzicht in de werking van je eigen geest. En kennis is macht ;). Tijd dus om daar eens wat dieper op in te gaan!

In deze blog lees je onder andere:

• De betekenis van samskara 
• Wat de 4 processen van de geest zijn
• Wat je merkt van samskara in het dagelijks leven
• 3 tips hoe je je oude samskara op kunt ruimen

Wat betekent samskara?

De term sankhara komt uit het Pali. In het Sanskrit (en daarmee in yoga) wordt de term ‘samskara’ gebruikt. ‘Sam’ betekent zoiets als compleet, samengevoegd of verbonden en ‘kara’ betekent zoiets als actie, oorzaak.

Samengevoegd wordt het vertaald als mentale impressies of mentale reacties die zorgen voor onze conditionering.

De manier waarop jij naar de wereld kijkt, heeft te maken met wat je hebt meegemaakt in het verleden. Samskara zijn beelden, ervaringen of indrukken uit het verleden die je koppelt aan (negatieve) overtuigingen. Dus het vormt jouw beeld over hoe de wereld is. Het wordt daarom ook weleens je ‘blauwdruk’ genoemd.

In de video hieronder leer je meer over hoe je positiever leert denken:

De 4 processen van de geest

De basis van de samskara ligt in 5 processen, waarvan 1 fysiek proces en 4 mentale processen. Dit worden ook wel de 5 groepen van bestaan genoemd. Dit mentale proces als geheel zorgt voor de actie die leidt tot een bepaalde uitkomst.

De 4 mentale processen zijn:

1. Vinnana: bewustzijn. Dit gedeelte zorgt ervoor dat je iets kunt opmerken, nog zonder onderscheid te maken. Je merkt bijvoorbeeld op dat er een geluid is, maar verder label je het niet. Je merkt het alleen op.
2. Sanna: perceptie. Je herkent het geluid en je plakt er een label aan, je categoriseert het. Je maakt het positief of negatief.
3. Vedana: sensatie. Zodra er input is, komt er een lichamelijke sensatie op en die wordt ook gevoeld door de geest. Zolang de input nog niet gelabeld is als positief of negatief is het gewoon nog neutraal. Zodra het label er aanhangt, ervaar je een sensatie als positief of negatief en dat maakt vervolgens weer dat jij het als ‘fijn of niet fijn’ bestempelt.
4. Sankhara (samskara): reactie. Datgene wat fijn is wil je bij je houden en verlengen. Datgene wat je labelt als ‘niet fijn’ wil je wegduwen. Je kunt iets niet continu bij je houden en je kunt iets niet continu wegduwen, daardoor ontstaat er lijden. Hierdoor ontstaat aversie en daarmee creëer je blokkades, een soort knopen, in jezelf.

Wat merk je van samskara in het dagelijks leven?

Je vertoont bepaald gedrag op basis van de impressies (de samskara) die je hebt. Doordat je bepaald gedrag steeds weer herhaalt, vormt dat een patroon. Dat patroon slijt steeds dieper in, waardoor het een gewoonte wordt.

Hoe dieper ingesleten het is, hoe moeilijker het te veranderen is. Vergelijk het met de wortels van een plant. Hoe dieper de wortels zitten, hoe moeilijker de plant er uit te trekken is.

Veel patronen zijn zo diep ingesleten dat ze moeilijk te veranderen zijn. Ze beginnen vanaf het moment dat je geboren wordt, of waarschijnlijk zelfs al daarvoor.

Als baby ben je afhankelijk van anderen, zeker de eerste 7 jaar begrijpen de hersenen het verschil tussen feiten en meningen nog niet.

Als jij als baby bijvoorbeeld huilt en je moeder wordt boos, koppel je die dingen aan elkaar als feiten. ‘Als ik huil wordt mama boos’. Als dit zich steeds herhaalt, wordt dat je waarheid. Je kan er dan bijvoorbeeld van overtuigd raken dat altijd als jij huilt, er iemand boos zal worden en je dus maar beter niet kunt huilen.

Samskara zijn ingesleten in ons onderbewuste en vormen vanuit daar ons leven. Ze worden daarmee zelfs onderdeel van onze identiteit.

Samskara vormen dus je toekomst, maar ze zijn gebaseerd op je verleden. Daardoor blijf je steeds handelen alsof je nog in het verleden bent. Hierdoor kunnen zich affirmaties vormen van waaruit je gaat leven. 

Verschillende mate van samskara

De ene samskara zal je minder belemmeren dan een ander, dat hangt er vanaf hoe diep het is ingesleten. Ik zal dit uitleggen met een persoonlijk voorbeeld.

Tijdens een vipassana meditatie heb je iets wat ‘strong determination’ heet. Dat betekent dat je volledig stil blijft zitten en niet reageert op dingen zoals jeuk of andere oncomfortabele dingen. Ik vond dat behoorlijk pittig!

Ik weet nog dat ik tijdens het vragenuurtje aan de docent vroeg ‘Maar elke keer dat ik dus jeuk heb en daarop reageer, dan versterk ik dus de samskara. Terwijl ik hier juist zo erg m’n best aan het doen ben om de samskara te verwijderen.’

Gelukkig stelde de docent me gerust. Het gaat in eerste instantie altijd om bewustwording. Je wordt je bewust van het feit dat er iets kriebelt. Dan kun je er voor kiézen om te krabben of niet. Je hebt dus een keuzemogelijkheid gecreëerd. Daar gaat het om.

Daarnaast is ‘onbewust jeuken’ ook niet een verschrikkelijk probleem. Maar als jij onbewust elke relatie die je aangaat saboteert, niet van de alcohol af kunt blijven of keer op keer achter elkaar ontslagen wordt, dan is dat een stuk vervelender.

Daar liggen samskara aan ten grondslag die heel diep ingesleten zijn. Dat verklaart ook waarom mensen zeggen dat ze wel ‘willen’ veranderen, maar het lukt ze dan toch niet.

3 tips om je oude samskara op te ruimen

Nu je weet wat samskara zijn, wil je natuurlijk ook weten hoe je ze op kunt ruimen! Door ze op te ruimen, kom je veel meer in het nu en laat je je niet meer zo belemmeren door dingen uit het verleden. Je kunt dan dus je toekomst gaan creëren!

1. Omdenken

Leer hoe je op een andere manier kunt denken en herprogrammeer je hersenen. Lees er hier meer over.

2. Regressietherapie

Regressietherapie is een manier om inzicht te krijgen in samskara. Je krijgt hierin inzichten in dingen uit je verleden die impact hebben op het nu.

Je kan hiermee een link trekken naar vorige levens en reincarnatie, maar het is niet essentieel om daarin te geloven om deze therapie te doen. Er wordt alleen gewerkt met ervaringen en gevoelens die in de sessie naar boven komen.

3. Yoga, meditatie, ademwerk

Yoga geeft je inzicht, het helpt je bewustzijn vergroten. Dat is altijd de eerste stap in verandering.

Vipassana is een hele geschikte meditatie techniek om te leren hoe je oude samskara kunt laten oplossen, omdat het specifiek daarop gericht is. Maar sowieso zullen de meeste meditatie technieken je hierbij kunnen helpen.

Ademwerk, pranayama, werkt op een fysiekere manier en kan ook daardoor een fijne ingang zijn om hiermee aan de slag te gaan.

Door bepaalde ademtechnieken kunnen er dingen bovenkomen (die je misschien niet begrijpt en ook niet hoeft te begrijpen).

Hierdoor kun je ze makkelijker zien voor wat ze zijn, namelijk fysieke sensaties die komen en gaan. Niet goed, niet fout, maar neutraal.

Practicen met een positieve intentie werkt daarbij ook heel goed om je mindset te verbeteren 🙂

---

Dit is een gastblog van Jorine Kuilman van Jorinekuilman.nl