Overprikkeling – zo herken je het en dit kun je er aan doen

Overprikkeling, heb je daar ook weleens last van?

Stel: je bent op een druk verjaardagsfeestje, met veel geluiden en indrukken.

Waar je normaal heel sociaal bent en geen moeite hebt om een gesprek aan te gaan merk je nu dat je niet kunt focussen, je niet lekker voelt, er chagrijnig van wordt en uiteindelijk ook nog hoofdpijn krijgt.

‘Ben ik dan ziek?’, vraag je jezelf af.

Als je uiteindelijk naar huis bent gegaan en een moment van rust hebt genomen gaat het eigenlijk wel weer en voel je je een stuk beter. Misschien was je wel overprikkeld?

Maar wat kun je daar nou eigenlijk precies aan doen en hoe herken je het?

In deze gastblog van Christine lees je wat overprikkeling is en wat je er tegen kunt doen. Zo lees je:

• Wat overprikkeling is
• Wat je voelt als je overprikkeld bent
• Welke soorten overprikkeling er zijn
• Hoe je overprikkeling kunt voorkomen

En nog veel meer! Lees je mee?

Wat is overprikkeling?

Een prikkel is eigenlijk alle informatie die bewust en onbewust binnenkomt in de hersenen. Onze hersenen zijn dan ook de hele tijd bezig met het verwerken van prikkels.

De hersenen zijn jouw persoonlijke filter die alle prikkels filteren die je ervaart. Hierdoor worden de dingen die belangrijk zijn bewust waargenomen. Minder belangrijke zaken worden niet waargenomen of verdwijnen naar de achtergrond.

Zo kun je bijvoorbeeld een gesprek met iemand voeren terwijl de radio aanstaat. Je hersenen beschouwen het geluid van de radio dan als minder belangrijk en filteren de juiste prikkels: de stem van de ander.

Er bestaan twee verschillende vormen van prikkels:

• Interne prikkels
• Externe prikkels

Interne prikkels zijn alle prikkels die je voelt van binnenuit, zoals bijvoorbeeld een gedachte, emotie of gevoel. Een goed voorbeeld hiervan is de prikkel die je ervaart als je pijn hebt.

Alle prikkels die binnen komen via je zintuigen zijn prikkels van buitenaf. Denk hierbij aan bijvoorbeeld licht, geluid, geuren, smaken, aanrakingen en zelfs bewegingen.

Een teveel aan prikkels zorgt ervoor dat je overprikkeld raakt.

Wat voel je als je overprikkeld bent?

Je komt tijd tekort, je hoofd voelt vol, het huilen staat je nader dan het lachen, je reageert kortaf en alles, maar dan ook alles voelt als teveel…

Herkenbaar?

Of je ervaart fysiek veel klachten, maar hebt geen idee hoe het komt.

Hoewel het per persoon verschillend kan zijn, kun je diverse lichamelijke maar ook mentale klachten ervaren als je overprikkeld bent.

Fysieke klachten die kunnen optreden zijn o.a.:

• Vermoeidheid
• Irritatie of boosheid
• Hoofdpijn
• Slapeloosheid
• Gespannen spieren
• Misselijkheid
• Duizeligheid

Mentale klachten die kunnen optreden zijn o.a.:

• (Ernstige) vermoeidheid
• Vergeetachtigheid
• Angst
• Irritatie of boosheid
• Onrust
• Slechte concentratie
• Overweldigd zijn

Maar omdat ieder mens uniek is kun jij misschien overprikkeling ook op een andere manier ervaren, zoals bijvoorbeeld heel druk worden of veel praten. Overprikkeling kan dus bij iedereen anders zijn.

Welke soorten overprikkeling zijn er?

Ook de factoren die overprikkeling tripleren, kunnen voor iedereen anders zijn. Bij de een is een kleine hoeveelheid prikkels al voldoende, terwijl bij de ander er veel meer voor nodig is om overprikkeld te raken.

De soorten overprikkeling kun je onder verdelen in verschillende categorieën:

Fysieke overprikkeling

Bij fysieke overprikkeling worden je zintuigen langere tijd overbelast.

Dit kan bijvoorbeeld gebeuren in de volgende situatie:

Je bent op een festival, harde muziek en veel andere geluiden om je heen. Het licht is fel en wisselt snel af in verschillende kleuren. Daarnaast ben je de hele tijd in beweging en heb je het best warm en moet eigenlijk naar het toilet.

Je merkt dat je moeite hebt je te focussen op het gesprek met je vriendin. 

Mentale overprikkeling

Bij mentale overprikkeling wil je te veel informatie in een te korte tijd opnemen.

Dit kan bijvoorbeeld gebeuren in de volgende situatie:

Je bent op een beurs voor je werk met veel informatie om te lezen, dingen die je wilt onthouden en die je om je heen hoort. Alles hoor en zie je, maar je hebt ook tijd nodig om alles op te slaan, te verwerken en te onthouden.

Je hoofd voelt als een volgezogen spons die niets meer opneemt.

Emotionele overprikkeling

Deze overprikkeling ontstaat wanneer emoties te hard en intens bij je binnen komen.

Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij een gespannen sfeer, ruzie of verdriet.

Sociale overprikkeling

Deze overprikkeling ontstaat op plekken waar veel mensen zijn.

Als er veel mensen tegelijk om je heen, zoals bijvoorbeeld op een evenement, feestje of in de stad kunnen alle energieën en indrukken er voor zorgen dat je overprikkeld raakt.

Wat gebeurt er als je overprikkeld bent?

Eigenlijk is overprikkeling een teveel aan stress voor jouw systeem. Hoewel stress negatief klinkt, kunnen dit naast negatieve prikkels ook positieve prikkels zijn.

Denk bijvoorbeeld aan een festival waar je de hele dag doorbrengt tussen muziek en veel mensen, of een avond uit eten in een druk restaurant. Beide zijn leuke dingen, maar wel vol met prikkels.

Als je niet voldoende tijd neemt om deze prikkels achteraf te verwerken, hooggevoelig bent of een vorm van hersenletsel hebt, kunnen een teveel aan prikkels al snel zorgen voor overprikkeling.

Op de korte termijn spreek je van acute overprikkeling en op de langere termijn van chronische overprikkeling.

Acute overprikkeling

Bij acute overprikkeling krijg je echt het gevoel dat alles je eventjes te veel wordt.

Je bent bijvoorbeeld op een feestje. Het is druk, er wordt muziek gedraaid, veel gepraat en gelachen en er gebeurt veel tegelijk.

Ineens merk je op dat je niet goed meer kunt focussen op het gesprek dat je hebt, je hebt hoofdpijn, alles komt harder binnen en je hebt het gevoel snel weg te moeten.

Je bent overprikkeld en je systeem geeft aan, dat er acuut rust nodig is.

Chronische overprikkeling

Maar je kunt ook op een later tijdstip, zoals bijvoorbeeld de volgende dag, last krijgen van overprikkeling

Als je bijvoorbeeld een aantal nachten slecht slaapt of het erg druk hebt en niet voldoende hebt ontprikkeld. Je systeem krijgt niet voldoende tijd om te herstellen van prikkels en de prikkels stapelen zich als het ware op.

Als je lichaam zich niet voldoende herstelt van alle prikkels ontstaat er chronische overprikkeling. Je systeem blijft onafgebroken alert en komt niet meer tot rust, waardoor je klachten krijgt.

Kan iedereen overprikkeling ervaren?

Echt iedereen kan overprikkeling ervaren, als je jezelf te weinig tijd geeft om te herstellen en rust te nemen. Het is tenslotte je zenuwstelsel wat overbelast is.

Je kunt wel gevoeliger zijn voor overprikkeling als je hooggevoelig bent of als je bijvoorbeeld hersenletsel hebt. In beide gevallen komen prikkels harder en intenser binnen, waardoor het meer moeite kost deze te verwerken.

In het geval van hersenletsel kan het zijn dat prikkels minder goed gefilterd worden en er veel meer tegelijk binnenkomt, wat er soms zelfs voor kan zorgen dat je er letterlijk doodziek van wordt.

Wat kan je doen tegen overprikkeling?

Omdat prikkels dus eigenlijk een vorm van stress zijn, is het natuurlijk het beste om dit te voorkomen. Maar ja, dit is makkelijker gezegd dan gedaan, omdat ons hele leven eigenlijk uit prikkels bestaat.

En prikkels zorgen er ook voor dat we gemotiveerd zijn, enthousiast worden en nieuwe dingen leren. Dus stress is niet altijd slecht!

Doorgaans komt ons systeem na een korte periode van stress (of prikkeling) vanzelf weer tot rust. Maar bij overprikkeling blijft de stress en heeft het lichaam en brein geen tijd om tot rust te komen en bij te tanken.

Waar het kort gezegd op neerkomt is dat je er voor moet zorgen dat je terugkeert naar het rust systeem, zodat je weer kunt opladen voor nieuwe prikkels. Maar ja, hoe doe je dat? Ook dit kan voor iedereen anders zijn.

Nadat je jezelf hebt blootgesteld aan prikkels, bijvoorbeeld tijdens of na een drukke dag helpt het om bewust ontprikkelingsmomenten toe te voegen aan je dag, zodat je niet overprikkeld raakt.

Een handig lijstje met basis elementen die je daarbij kunt hanteren zijn:

1.Pauzeer en kalmeer

Door korte pauzes te nemen geef je je brein de tijd om de binnen gekomen prikkels te verwerken. Vaak is een pauze van een paar minuten (bij een gezond brein) al voldoende.

Neem wel echt die pauze en ga niet alsnog je e-mail checken of op je telefoon lezen.

2.Adem

Even een moment bewust je ademhaling volgen, zonder daar direct wat aan te veranderen.

Waar gaat mijn adem heen?
Wat voel ik als ik adem haal?

Of gebruik de 4-2-6 ademhaling. 4 tellen in, 2 tellen vast, 6 tellen uit & herhaal.
Deze ademhaling heeft invloed op jouw rustsysteem en zorgt ervoor dat je kalmeert.

3.Palmeer

Ook kan het helpen om te ‘palmeren’. En ja deze rijmt mooi op: pauzeer & kalmeer! Direct een goed ezelsbruggetje om te onthouden 😉

Palmeren doe je zo:

Sluit je ogen en plaats je handpalmen een aantal minuten over je ogen. Zo sluit je visuele prikkels volledig af. Na een aantal minuten haal je eerst de handen weg en hou je de ogen nog even gesloten. Laat je langzaam wat licht door.

Open na 1 minuut je beide ogen. En dit kun je natuurlijk ook combineren met het volgen van je ademhaling.

4.Ontspan je brein!

De beste manier om te ontprikkelen is eigenlijk slapen. Maar natuurlijk kun je niet op ieder moment van de dag zomaar een powernap doen. Daarom kun je er ook voor kiezen om een yoga nidra sessie te beluisteren of te mediteren.

Tijdens yoga nidra of mediteren is er veel minder activiteit in het brein (emoties en gedachten) en blijft er veel meer energie over voor het lichaam om te herstellen en weer op te laden.

Het is voor iedereen anders en zelf een beetje zoeken wat fijn is en voor jou werkt. Maar het verminderen van prikkels heeft over het algemeen altijd een positief effect!

Online Yoga nidra

Wist je dat er op de HWY Academy twee yoga nidra cursussen staan? Online yoga nidra en Yoga nidra reis door de chakra’s.

---

Dit is een gastblog van Christine Oskam van www.711yoga.nl