Dharana – de zesde stap van het achtvoudige pad!

Dharana is de zesde stap van het achtvoudige pad van yoga. Deze stap heeft alles te maken met het versterken van je focus, iets waar we veel aan hebben tijdens onze practice maar ook in ons dagelijks leven.

In deze blog gaan we daarom eens wat dieper in op deze stap van het achtvoudige pad. Zo kom je meer te weten over:

• Wat dharana is
• Het achtvoudig pad in het algemeen
• Hoe je dharana kunt beoefenen

En nog veel meer! Lees je mee?

Wat betekent dharana?

Dharana wordt wel omschreven als ‘concentratie van de geest’. Dha betekent ‘vasthouden of behouden’ en ana betekent ‘iets anders’.

Het gaat over het fixeren van de geest op een specifiek ding. Dit kan de ademhaling zijn, maar het kan ook bijvoorbeeld een chakra zijn, de vlam van een kaars of een afbeelding.

Het maakt eigenlijk niet uit wat het precies is, als je er maar met je volledige aandacht bij kunt zijn.

Dharana en het achtvoudig pad

In de Yoga Sutra’s van Patanjali wordt het achtvoudige pad van yoga beschreven. Dit bestaat uit een serie van beoefeningen gericht op de buitenwereld en gericht op je eigen innerlijke binnenwereld.

Dharana is de zesde stap van het achtvoudige pad. Het valt samen met dhyana (meditatie) en samadhi (verlichting) onder de term ‘sanyam’ of ‘samyama’ wat vrij vertaald controle betekent en wat het gehele meditatiegedeelte betreft.

Dharana volgt na pratyahara. In pratyahara oefen je om van buiten naar binnen te keren. In dharana ga je nog een stap verder door je aandacht maar op 1 ding te richten.

Hoe beoefen je dharana?

De beoefening van dharana kun je zien als het trainen van de geest om kalm en gefocust te blijven.

Het is een beetje vergelijkbaar met het gevoel wanneer je helemaal opgaat in iets, zoals bijvoorbeeld een prachtige zonsopgang of de ogen van je geliefde 😉

Meestal zijn die momenten ongepland. Juist wanneer je echt gaat zitten en je voorneemt om je aandacht op een ding te richten, merk je vaak dat je gedachten alle kanten op vliegen. Mogelijk raak je dan gefrustreerd omdat het niet lukt. En dan lukt het dus helemaal niet meer ;). De uitdaging zit hem in het loslaten van het ‘proberen’, zodat het ongeforceerd is en als het ware kan ontstaan. Intentie, ontspanning, zachtheid en geduld zijn allemaal heel erg belangrijk in de beoefening van dharana.

Zoals eerder gezegd zijn er dus meerdere manieren om te oefenen met dharana. Je kan je aandacht richten op de adem, een afbeelding, een vibratie, een mantra of de vlam van een kaars.

1. De adem

Je kan dharana beoefenen door het onderstaande stappen te volgen. Houd voor jezelf echter in gedachten dat deze stap een onderdeel is van sanyam.

Het werkt dus eigenlijk beter om het als onderdeel te beoefenen van het proces van dharana, dhyana en samadhi tezamen.

1. Ga op een rustige plaats in een comfortabele houding zitten met je rug opgestrekt.
2. Houd je ogen gesloten en richt je aandacht volledig naar binnen op de adem.
3. Blijf al je aandacht op je adem richten (je kunt dit doen zolang als je zelf wilt).
4. Adem daarna weer een aantal keer bewust in en uit en neem de tijd om je aandacht weer te verbreden.

Een rustige ademhaling is bij deze stappen belangrijk. Mocht je daar moeite mee hebben kun je de video hieronder eens bekijken voor wat begeleiding 🙂

2. Afbeelding van een persoon/guru

In deze vorm hou je een afbeelding van een persoon voor je en focus je je volledig op deze afbeelding en de persoon. Uiteindelijk zul je een soort eenwording met deze persoon ervaren.

Zelf zijn we minder gecharmeerd van deze optie omdat we geloven dat we zelf in onze kracht kunnen staan zonder daarbij een ander ‘nodig te hebben’.

Sommige Yogi’s vinden deze methode echter wel heel fijn wat natuurlijk ook helemaal ok is.

3. Vibratie of mantra

Hier maak je gebruik van een vibratie of mantra, bijvoorbeeld de klank Ohm. Door de continue herhaling van het geluid, en doordat je een van je zintuigen hierbij gebruikt, is het vaak iets makkelijker om er helemaal in op te gaan.

In de video hieronder kom je iets meer over de Aum mantra te weten.

4. Vlam van een kaars – trataka

Trataka is het staren in een vlam van een kaars. Het behoort tot de shatkarmas, oftewel reinigingstechnieken. Je beoefent het als volgt:

• Zet een kaars op ooghoogte en zorg ervoor dat de kaars niet flikkert
• Zit in meditatiehouding voor de kaars en sluit de ogen
• Open dan de ogen en staar naar de vlam zonder te knipperen
• Staar voor zolang als gaat en sluit ze wanneer dat nodig is
• Met de ogen gesloten focus je op het punt tussen de wenkbrauwen en hou het beeld van de vlam daar zolang mogelijk op je netvlies
• Wanneer de vlam verdwijnt van je netvlies herhaal je het proces
• Doe dit zo’n 5 tot 10 minuten

Het idee hierbij is dat een vlam warmte en licht geeft. Door het staren in de vlam, kun je deze warmte en licht in jezelf ervaren. Je wordt (bent, eigenlijk!) die warmte en het licht.

Dharana in het dagelijks leven

Ons leven vraagt veel van onze aandacht en focus. We zijn sneller afgeleid door alle afleidingen om ons heen en geneigd om snel heen en weer te schakelen van emails, naar facebook, naar tv, telefoon etc.

We zijn het niet meer gewend om langere tijd op 1 ding te focussen. Het beoefenen van dharana, zoals hierboven beschreven, kan daarom best een uitdaging zijn.

Tegelijkertijd is het dus ook juist heel erg belangrijk om het te oefenen omdat het een heel positief effect kan hebben op allerlei vlakken van je leven. Je algehele concentratie zal erdoor verbeteren.

Je kan die concentratie ook oefenen terwijl je je dagelijkse dingen aan het doen bent. Bijvoorbeeld wanneer je asana’s doet, focus je aandacht dan helemaal op je lichaam. Of wanneer je pranayama doet, breng je aandacht dan helemaal naar de stroom van prana in je lichaam. Wanneer je eet, richt je aandacht volledig op het eten. Als je loopt, focus je aandacht op het lopen. Zo kun je hier gedurende de dag aandacht aan besteden.

Je zal merken dat je efficiënter en productiever gaat werken en studeren, omdat je geest minder van hot naar her springt!

Waar het uiteindelijk echt om draait in de beoefening van dharana is dat je even je ‘zelf’ vergeet. Je verliest je gevoel van ‘zelf’ en ‘ego’.

Je bent op zo’n moment niet alleen maar de ervaring van het zelf, maar je smelt samen met een ander ding of een ander persoon. Hiermee verbreed je dus je bewustzijn. En ja, daar komt die uitspraak ‘all is one’ wellicht vandaan ;).

Ik ben benieuwd of jij dit gevoel van eenwording zelf ook weleens ervaren hebt. Was dat door een bewuste beoefening van dharana of ontstond dit door iets heel anders? Leuk als je het hieronder deelt!

En mocht je op zoek zijn naar een methode om je focus te trainen, neem dan eens een kijkje bij onze mindfulness cursus 🙂