Pratyahara – sluit jezelf af van externe prikkels
Pratyahara is de vijfde stap van het achtvoudige pad van yoga. Deze stap van het achtvoudige pad heeft te maken met het terugtrekken van externe invloeden zoals prikkels.
Zeker in de wereld van vandaag is dit essentieel om je innerlijke rust te kunnen vinden in een vaak chaotische wereld. Reden genoeg dus om wat dieper in te gaan op Pratyahara!
In deze blog kom je meer te weten over:
- Wat pratyahara is
- Het achtvoudig pad in het algemeen
- Hoe je pratyahara kunt beoefenen
En nog veel meer!
Wat betekent pratyahara?
Pratyahara komt van de woorden prati en ahara. Prati betekent zoiets als terugtrekken. Ahara betekent voedsel, maar in bredere zin kan dit ook verwijzen naar iets wat we van buiten naar binnen nemen.
Samengevoegd gaat pratyahara dus over het ‘terugtrekken van externe invloeden’.
Die externe invloeden komen binnen via onze zintuigen. Vandaar dat pratyahara vaak wordt omschreven als ‘terugtrekken van energie van de zintuigen’ of soms ‘controle krijgen over de zintuigen’.
Pratyahara is what makes yoga yoga – Paul Grilley
Het achtvoudig pad
In de Yoga Sutra’s van Patanjali wordt het achtvoudige pad van yoga beschreven. Dit bestaat uit een serie van beoefeningen gericht op de buitenwereld en gericht op je eigen innerlijke binnenwereld.
De eerste vier stappen in dit pad, yama, niyama, asana en pranayama gaan vooral over de juiste manier van leven, de juiste zorg voor het lichaam en zorgen voor de juiste vitale energie. Het zijn de iets meer naar buiten gerichte aspecten.
De laatste drie stappen zijn dharana (concentratie), dhyana (meditatie), samadhi (bliss, verlichting), die samen ook wel samyama worden genoemd. Dit kun je zien als het gehele proces van meditatie.
Pratyahara zit er als vijfde stap tussenin, het is de overgang van de meer naar buiten gerichte aspecten (de eerste 4 stappen) naar de meer naar binnen gerichte aspecten (de laatste 3 stappen).
Pratyahara wordt vaak omschreven als een beetje een ‘vergeten’ stap. Dit komt omdat het moeilijker te begrijpen en toe te passen is dan andere stappen van het pad.
In de video hieronder geven we je graag wat meer info over het achtvoudige pad.
Hoe beoefen je pratyahara?
Sommige stappen in het achtvoudig pad spreken voor zichzelf. Het is duidelijk hoe je ze moet beoefenen. Leven volgens satya, eerlijkheid bijvoorbeeld en volgens ahimsa, geweldloosheid.
Bij asana denken we aan de fysieke houdingen en bij pranayama aan ademhalingsoefeningen.
Maar hoe zit dat met pratyahara? Wat betekent het eigenlijk om alle energie van je zintuigen terug te trekken de energie naar binnen te keren (naar de wervelkom, naar de chakra’s, aldus Patanjali)? Hoe doe je dat in deze drukke wereld vol afleidingen?
Volgens Patanjali komt er een punt waarop de vrittis, afleidingen, een belemmering worden voor onze yoga beoefening. Bij pratyahara kun je denken aan jezelf letterlijk ‘terugtrekken’ van de wereld om je heen. Dus in je eentje, in het donker, zonder afleidingen.
Dat lijkt de makkelijkste manier om hieraan te kunnen voldoen. Maar hoe realistisch is deze manier van pratyahara voor ons in deze wereld? Kunnen we pas echte yogi’s worden als we in ons eentje in een grot gaan zitten?
Dat mag, maar dat hoeft gelukkig niet 😉
Traditionele pratyahara beoefening met mudra
Je kan pratyahara beoefenen met behulp van de Shanmuki mudra. Shan betekent zes, mukhi betekent gezicht of poort en mudra betekent gebaar.
Deze mudra symboliseert het sluiten van de ‘6 poorten’, waarmee de 2 oren, 2 ogen, neus en mond wordt bedoeld. Dit doe je als volgt:
- Ga zitten in een meditatie houding, bijvoorbeeld kleermakerszit en zorg dat je je rug goed op kunt strekken. De schouders zijn zoveel mogelijk ontspannen.
- Breng dan allebei je handen voor je gezicht met je ellebogen naar buiten gericht ter hoogte van je schouders.
- Sluit je ogen en leg je wijsvingers op de binnenste hoek van je ogen.
- Leg je middelvingers op je neusgaten, je ringvingers net boven je bovenlip en je pinken net onder je onderlip.
- Met je duimen sluit je je oren af.
- door in meditatie houding te zitten en de Shanmuki mudra toe te passen. Hierbij sluit je. Je geeft daarmee een signaal af dat je jezelf afsluit voor de buitenwereld en je aandacht naar binnen richt.
- Blijf 5 tot 10 minuten zo zitten (dus sluit je neus niet volledig af, zodat je wel kunt ademhalen ;)). Richt je aandacht naar binnen.
- Laat daarna je handen zakken.
Aangezien dit een goede voorbereiding op meditatie is, kun je hierna blijven zitten en zolang als jij wilt mediteren.
Deze oefening kun je ook combineren met de pranayama oefening Brahmari, de ‘bij ademhaling’. Daarbij maak je bij elke uitademing een zoemend geluid (zoals een bij).
Je creëert hierdoor een vibratie en die maakt het nog iets makkelijker om je aandacht naar binnen te keren. Probeer het maar eens door de video hieronder te bekijken 🙂
De shanmukhi mudra symboliseert dus het afsluiten van de zintuigen, maar in feite kun je je zintuigen natuurlijk niet echt helemaal afsluiten.
Het gaat er dan eigenlijk ook meer om dat je zo ‘op’ gaat in de energie die binnen in jou is, dat de energie van buitenaf je niet langer afleidt.
Integratie in het dagelijks leven
Naast de traditionele manier is er ook een andere manier om naar pratyahara te kijken en het te integreren in je leven, dus ook buiten de mat.
Als mensen zijn we sociale wezens en zoeken we verbinding met anderen. Ons volledig afzonderen van de wereld is geen optie, of althans niet wat we willen. We willen juist vol in deze wereld staan.
We kunnen pratyahara ook bekijken als een soort ruimte tussen de wereld om ons heen en onze reacties op deze wereld. Reacties kunnen bewust zijn of onbewust. Het liefst wil je natuurlijk bewust reageren, vanuit een bewuste keuze, en daar is ruimte voor nodig. Ruimte tussen jou en je zintuigen. Je kan bijvoorbeeld een moment ademen voordat je reageert of even tot 10 tellen. Ook zo pas je eigenlijk pratyahara toe, je laat ruimte ontstaan tussen jou en je zintuigen en keert je energie eerst even naar binnen voordat je je naar buiten keert.
De beoefening van pratyahara zorgt ervoor dat je in gaat zien hoeveel de geest eigenlijk beinvloed wordt door de zintuigen.
Daarbij word je je veel bewuster van je innerlijke wereld en dat is waar het uiteindelijk allemaal omdraait! Het is immers onze geest die deze wereld creëert.. (aldus de Buddha ;)).
Wanneer je wilt aanleren om meer ruimte te creëren tussen prikkels van buitenaf en je mind, raad ik je zeker aan om eens onze Mindfulness cursus te bekijken. Dit is namelijk precies waar we in deze cursus mee aan de slag gaan!
Dit vind jij ook leuk!
Yoga jezelf gezonder en gelukkiger 🧘♀️🤸
Schrijf je net als 2100+ mensen in voor de video lessen in onze online Yoga studio. Volg onbeperkt lessen waar jij je goed bij voelt en die bij het ritme van jouw dag passen. Start nu met beter voor jezelf zorgen.Begin direct
Yoga inspiratie mails 🙏
Er schuilt een ontzettend mooie Yoga filosofie achter de houdingen die je doet op de mat. Iedere week delen we via onze mailtjes inspirerende en krachtige inzichten uit deze Yoga filosofie met 50.000+ mensen. Je kunt deze mailtjes ook gratis ontvangen door je hieronder in te schrijven:Je kunt jezelf op ieder gewenst moment met een druk op de knop weer uitschrijven. Door op de knop hieronder te drukken ga je er mee akkoord dat we je gegevens met zorg verwerken volgens onze privacyverklaring.