Aparigraha: Het minimalisme van yoga

Dit is een gastblog van Rebecca Mourits.

Over hebzucht, dopamine en bananen

“We must be willing to let go of the life we planned so as to have the life that is waiting for us.” – Joseph Campbell

Minder bezittingen, tweedehands artikelen aanschaffen versus een weggooicultuur, kwaliteit in plaats van kwantiteit: minimalisme lijkt langzaamaan het nieuwe consumeren te worden. Hoewel het begrip bij ons pas net om de hoek komt kijken, is het niets nieuws binnen de eeuwenoude traditie van yoga. En dat gaat veel verder dan alleen maar spullen.

Vrij van gehechtheid

De yoga poses die we uitvoeren, asanas, zijn tenslotte maar één onderdeel van het achtvoudige pad van yoga. De yamas en niyamas vormen een tweede en derde onderdeel. Samen bevatten ze tien morele richtlijnen die ons een idee geven hoe te leven in relatie met zowel onszelf als de wereld om ons heen. Waar de niyamas meer naar binnen zijn gericht, focussen de yamas zich meer op hoe we ons verhouden tot alles daarbuiten.

Eén van de yamas is Aparigraha. Het wordt vaak vertaald als vrij zijn van hebzucht, maar ook breder opgevat als vrij zijn van gehechtheid. Aparigraha leert ons enkel te nemen wat we op dat moment nodig hebben, en het vervolgens ook weer los te laten zodra het ons niet langer dient.

Het loslaten van de banaan

Een prachtig voorbeeld van de macht van hebzucht en het belang van loslaten, wordt beschreven in het boek The Yamas & Niyamas van Deborah Adele. In India houden ze er een bijzondere werkwijze op na als het gaat om het vangen van apen. In het midden van een kleine kooi wordt een banaan gelegd. Nu zou de gemiddelde muizenvanger verwachten dat dit bedoeld is om de aap in de kooi te vangen en op te sluiten.

Niets is minder waar. De kooi is namelijk volledig afgesloten met smalle tralies: de aap kan niet naar binnen en de banaan niet naar buiten. Wanneer een aap op het stuk fruit afkomt, krijgt hij de banaan dus wel te pakken, maar met geen mogelijkheid door de tralies heen. Op het moment dat er een apenvanger komt, is de aap volledig vrij om weg te rennen. Het enige dat hem in de weg staat, is het loslaten van de banaan.

En dat is voldoende. De apen weigeren hun strijd om de banaan op te geven en worden zonder slag of stoot gevangen genomen.

Goud voor verwachtingen koesteren

Laat onze bananen zich nou overal om ons heen bevinden. We hechten ons hartstochtelijk aan spullen, maar ook aan dingen als voeding, wat andere mensen wel niet van ons denken en werksucces. De overkoepelende factor? Wat we verwachten dat het voor ons doet zodra we het hebben. “Als ik die promotie krijg, dàn ben ik echt gelukkig.” Hele dagen door knopen we de eindjes aan elkaar naar het volgende moment, de verwachting koesterend dat we gelukkiger zijn ‘als’.

Het meest straight forward zijn de fysieke dingen waar we onszelf mee omringen. Hoeveel spullen heb je verzameld die je ooit per se wilde hebben, maar waar je nu nooit meer naar omkijkt? Hoeveel kleding hangt er in je kast die je nooit draagt? Heb je die aankoop echt nodig? Of vind je het over drie jaar, compleet vergeten, terug in een hoekje van de kamer?

Maar ook in relaties met andere mensen zijn we er kampioen in. We leunen op de goedkeuring van anderen. Zeggen soms woordeloos “Alsjeblieft, hier heb je mijn geluk! Zorg er maar goed voor, want bij deze maak ik jou verantwoordelijk.” We hunkeren naar waardering en verwachten dat wanneer we die aandacht krijgen, het ons (gevoels)leven om doet slaan. En dat doet het ook. Voor even dan.

“You are allowed to be both a masterpiece and a work in process, simultaneously”. – Sophia Bush

Die hebzucht, het najagen van dingen buiten onszelf waar we ons geluk op projecteren, houdt ons in alle vrijheid gevangen. Maar belangrijker nog: onze bananen begeven zich niet alleen buiten ons. De grootste tros houden we binnen in ons gekooid.

Probeer voor de grap eens na te gaan hoeveel vastgeroeste ideeën over jezelf je er op na houdt. Hoe vaak zeg of denk je bijvoorbeeld bij voorbaat “dat kan ik toch helemaal niet, daarvoor ben ik te…”? Zo ben ik nou eenmaal, of zo ben ik nou eenmaal niet? Of “dat is toch niks voor mij”, bij iets dat je eigenlijk hartstikke leuk lijkt? Daar word ik toch nooit ‘goed genoeg’ in?

Dan heb ik het nog niet eens over het ideaalplaatje van onszelf dat we in de loop der jaren vormen. Vaak houden we er allerlei ideeën op na over hoe we zouden willen zijn, die samen een onhaalbaar zo-zou-ik-moeten-zijn-en-dan-ben-ik-echt-blij-met-mezelf-beeld vormen. Een versie van onszelf die in alles perfect is.

Waardoor we aan alle kanten hebzucht creëren, omdat ons naakte zelf blijkbaar nooit genoeg is.

Beloningssysteem in de hersenen

Zo heel gek is het trouwens allemaal niet. Op het moment dat we iets plezierigs ervaren, van lekker eten tot een complimentje, wordt het beloningssysteem van onze hersenen namelijk in werking gezet. Onder andere het hormoon dopamine, wat je waarschijnlijk wel eens als het genotshormoon of geluksstofje voorbij hebt horen komen, wordt dan aangemaakt.

Het grappige is dat na een eerste prettige ervaring het systeem al in werking wordt gezet vóór we de beloning daadwerkelijk krijgen. We kunnen ons namelijk – althans dat denken we – een uitstekende voorstelling maken van de invloed van toekomstige beloningen. Daarom is op het moment dat we alleen nog maar iets prettigs verwachten, ons dopamineniveau al hoger dan daarvoor.

Dit betekent ook dat we maar al te graag naar activering van het beloningssysteem op zoek gaan zodra we ons belabberd voelen. Denk aan emotie-eten, winkelen, vissen naar complimentjes, of een extra glas wijn om een negatief gevoel in te ruilen voor iets positievers.

Brons voor de toekomst schetsen

We zijn doorgaans gewoon niet zo goed in ons niet goed voelen. Daarentegen zijn we uitermate gehecht aan ons wèl goed voelen. Op zich best logisch. We kunnen piekeren tot we een ons wegen als we vrezen dat iets dat gevoel bedreigt en alles waarvan we denken dat het er aan bij kan dragen, willen we hebben.

Waar we alleen niet bij stil staan, is dat we vrij rampzalige toekomstschetsers zijn. Dan Gilbert, hoogleraar psychologie aan Harvard, noemt dit The Impact Bias: “the tendency to overestimate the hedonic impact of future events”. Het geluk dat we uiteindelijk daadwerkelijk ervaren is doorgaans minder intens, korter van duur en minder levensveranderend dan wat we in eerste instantie voorspellen.

Conclusie? De verwachtingen waar we ons aan vastklampen om ooit op een dag echt gelukkig te zijn, verrichten uiteindelijk niet de wonderen die we ze toedichten.

Gelukkig is het tegenovergestelde trouwens evengoed waar. Hoewel we ons gigantisch druk kunnen maken over de impact van elke mogelijke tegenslag, klein of groot, op de lange termijn lijken ze allemaal niet zoveel invloed te hebben als we denken. Daarentegen kun je met redelijke zekerheid stellen dat het piekeren zelf je nou niet echt een blijer mens maakt…

Parinamavada: alles verandert, altijd

Eigenlijk zijn we niet meer dan veredelde verhalenvertellers. Wijzelf, hoe we de wereld en hoe we andere mensen zien, bestaan uit de dingen die we onszelf en anderen erover vertellen. Hoe vaker we die dingen herhalen, hoe meer waarheid ze voor ons krijgen. En hoewel wij door de jaren heen flink kunnen veranderen, evenals de situaties waar we in terecht komen en de mensen waar we mee omgaan, houden onze verhalen verrassend langer stand.

“Our longing and our worries are both to some degree overblown because we have within us the capacity to manufacture the very commodity we are constantly chasing when we choose experience.” – Dan Gilbert

Vaak hebben we niet eens door dat ze er zijn. Zelfs niet wanneer ze ons vooral in de weg zitten. Gelukkig zijn onze gedachten niet de enige verhalenvertellers: soms vertelt je ademhaling je letterlijk dat je je ergens aan vastklampt. Je houdt je lucht dan evengoed binnen.

Neem als voorbeeld alleen al je yoga practice. Vergeet je adem te halen? Grote kans dat je je lijf in een houding hebt gedraaid waar het misschien nog niet helemaal aan toe is. Wil je niet onder doen voor je buuryogi? Houd je met pijn en moeite vast aan de drang naar een perfect plaatje?

Parinamavada is een begrip uit de yoga sutras dat erop wijst dat alles constant aan verandering onderhevig is. Met alleen maar inademen kom je er niet. Onze pogingen om grip te krijgen op de wereld door te piekeren over wat er was of wat zal zijn, en geluk te vinden in spullen, zijn vruchteloos.

De banaan krijgen we er niet door te pakken.

Aparigraha, kiezen voor vrijheid

Kortom, onze hebzucht laat ons boven alles achter in onvrede. Over wat we al dan niet hebben en, nog veel belangrijker, over onszelf. Desalniettemin verkiezen we vaak onze verwachtingen, onze gehechtheid, boven onze vrijheid ervan.

Aparigraha nodigt ons uit om voor die vrijheid te kiezen.

Om niet vast te willen blijven houden aan wat was, maar te voelen wat er nu is. Ook als het even niet goed voelt. Om te accepteren dat constante verandering één van onze weinige zekerheden is. Om niet te wachten met gelukkig zijn tot morgen, maar daar vandaag mee te beginnen.

Ga eens voor jezelf na: waar heb jij jezelf afhankelijk van gemaakt? Zijn er spullen die je niets meer brengen? Wat dient je niet langer, maar houd je desondanks krampachtig vast? Wie, anders dan jijzelf, heb je jouw geluk in handen gegeven? Welke overtuigingen heb je over jezelf?

En wie ben je zonder die overtuigingen?

Durf je jezelf ook los te laten?

Aparigraha integreren in je leven

Als je serieus aan de slag wilt gaan met het onthechten van spullen, dan is onze online Minimalisme cursus een ontzettend krachtige tool om stap voor stap aan de slag te gaan.

Meer info vind je door te klikken op de afbeelding hieronder! 🙂