Dhyana wordt vaak vertaald als meditatie, contemplatie of eenheid. Het komt van dhi, wat vertaald kan worden als ‘receptief’, of ‘intellect’ of ‘de geest’ en van yana, wat vertaald kan worden als ‘gaan’ of ‘beweging’.

‘Dhyana or meditation, means to be beyond the limitations of your body and mind’ – Sadhguru

Het achtvoudige pad

In de Yoga Sutra’s van Patanjali wordt het achtvoudige pad van yoga beschreven. Dit bestaat uit een serie van beoefeningen gericht op de buitenwereld en gericht op je eigen innerlijke binnenwereld.

In de video hieronder vertellen we je hier wat meer over.

Dhyana is de zevende stap van het achtvoudige pad. Deze stap wordt samen met de 6^e stap, dharana (meditatie) en de laatste stap, samadhi (verlichting) ook wel ‘sanyam’ of ‘samyama’ genoemd. Hiermee wordt het gehele proces van meditatie bedoeld.

Dhyana wordt gezien als een diepe vorm van meditatie die je alleen kunt bereiken door diepgaande voorbereidende oefeningen (de voorgaande stappen van het achtvoudige pad).

Dhyana is een staat waarbij je zo diep in meditatie verkeerd dat het niet meer voelt alsof je aan het mediteren omdat je er zo in op gaat.

Je kan jezelf dan als het ware niet meer onderscheiden van de beoefening, je bent er een mee geworden. Dhyana wordt ook wel pure Atma genoemd. Atma kun je vertalen als bewustzijn.

‘Tatra pratyaya ekatanata dhynam – een stabiele, continue stroom van dat ene punt van focus wordt absorptie in meditatie genoemd (dhyana) – sutra III.2’

Hoe beoefen je dhyana?

Alles wat we in meditatielessen doen, de dingen die we doen als we zeggen dat we aan het ‘mediteren’ zijn, zijn dus eigenlijk technieken om ervoor te zorgen dat we kunnen focussen en concentreren.

Daadwerkelijk mediteren is niet iets dat je kunt ‘doen’, het ontstaat spontaan als reactie op de voorgaande oefeningen. In staat van dhyana, meditatie, zijn er geen gedachten.

De beoefening van dhyana staat dus niet op zichzelf. Je doorloopt in ieder geval eerst dharana voordat je bij dhyana aan kunt komen. Maar wat is dan precies het verschil tussen dharana en dhyana?

Van dharana naar dhyana

Je kan je dit alsvolgt voorstellen. Stel je focust je helemaal op je ademhaling. Als je je diep in de 6^e stap van het achtvoudig pad verkeerd, dharana dus, dan ben je gefocust op je adem.

Als je nog een stap verder gaat, dhyana, dan zou je dat omschrijven alsof je je adem bent geworden. Er is een flow ontstaan en je ervaart dat jij en je adem hetzelfde zijn.

Dharana vraagt om gerichte aandacht en focus op een specifiek punt, er is nog een bepaalde vorm van streven aanwezig om tot concentratie te komen. Dit kan ook iets meer gefragmenteerd zijn (dus dat je niet continu de focus hebt). Bij dhyana valt dat streven weg, er ontstaat een continue flow, een staat van zijn.

Je kan dus zeggen dat dharana meer over focus gaat en dhyana over bewustzijn. Bij dharana is er altijd een zintuig aanwezig om te kunnen focussen, bij dhyana zijn geen zintuigen betrokken.

Yogadocent Judith Lasatar gebruikt een mooie metafoor om het verschil te omschrijven. Ze zegt dat je regendruppels kan zien als dharana. Dit zijn onderbroken momenten van gefocuste aandacht.

Wanneer deze regendruppels op de aarde vallen, creeren ze een rivier, een ononderbroken stroom. Dit is dhyana.

Heb je moeite met het vinden van focus, waardoor je de transitie van dharana naar dhyana niet goed kunt maken? Bekijk dan zeker eens onze tips in de volgende video:

Praktische beoefening

Om dhyana uit te voeren kun je het volgende doen:

Begin je meditatie beoefening met dharana beoefening. Kies daarvoor eerst je punt van focus, zoals de adem, een mantra of de vlam van een kaars.
Er zijn nu meerdere dingen waar je je gewaar van kunt worden zoals: je gedachten en gevoelens, het punt van focus, je bewustzijn (ook wel de denker van de gedachten genoemd). Merk dit op.
Gaandeweg laat je je aandacht steeds meer naar het punt van focus en je bewustzijn gaan. De gedachten en gevoelens vallen weg.
Sta je zelf toe om te oefenen! Het vraagt om een accepterende, zachte houding omdat je continu aan het oefenen bent met vallen en opstaan. Dus wees vooral niet te streng voor jezelf, de bewustwording van je gedachten en gevoelens is niet fout. Mogelijk denk je ‘zie je, ik kan het niet, ik ben steeds aan het denken’, maar realiseer je dat die bewustwording juist goed is. Het laat zien dat je je bewust bent van de gedachten, zodat je weer met je aandacht naar het punt van focus kunt gaan.

Van daaruit, vanuit dharana dus, kunnen kleine momenten ontstaan waarin je je een voelt met het punt van focus. Dan ben je dus in dyana. Gaandeweg, met veel oefening, kunnen deze momenten steeds ietsje langer worden.

Dhyana in het dagelijks leven

De weg van dharana naar dhyana wordt ook wel ‘glimpsing the soul’ of ‘being in the zone’ genoemd. Dit is dat gevoel dat de tijd stilstaat of voorbij is gevlogen. Het wordt ook weleens ‘slipping into the gap’ genoemd.

Met deze ‘gap’, dit ‘gat’, wordt de ruimte tussen gedachten bedoeld. Meditatiedocent, Mooji, zegt daarom ook vaak ‘I see you in the gap’.

Deze ruimte tussen gedachten is een ruimte van onbegrensde mogelijkheden en creativiteit. De ruimte tussen onze gedachten is vaak heel kort, maar met oefening kunnen we dat oprekken.

Dhyana, als staat van zijn, kun je ook omschrijven als pure liefde. Het ego valt weg en alles wat overblijft is liefde.

Zoals gezegd is dhyana een staat van zijn en niet een staat van ‘doen’. Hoe meer je ernaar zoekt en streeft, hoe verder het van je af komt te staan. Als je er klaar voor bent, kun je het als het ware ontvangen.

Het is echt een kwestie van het oefenen van de voorgaande stappen van het achtvoudige pad, de yama’s, niyama’s, asana’s, pranayama, pratyahara en dharana en dan zal dhyana zich als vanzelf voor je ontvouwen!