Drie breinen: je lichaam als intelligent kompas

 

Hersenen. Dat is die grijze en witte massa direct onder je schedelpan. Neuronen, synapsen, axonen, dendrieten, kleine hersenen, neocortex, temporaalkwabben, vul maar aan. Beetje een domme vraag stel je me daar.

Of toch niet?

In de tijd van “Wij zijn ons brein”, “Wij zijn niet ons brein” en alles daar tussenin zou je denken dat we over een ding in ieder geval uit zijn, namelijk wat dat brein dan precies is. Niets is minder waar. We hebben zojuist ons begrip van wat deel uitmaakt van de hersenen een klein beetje uitgebreid.

Hoofd, hart en onderbuik

Luister naar je hart of listen to your gut, je onderbuikgevoel. Af en toe kom je er niet aan onderuit het advies te geven dan wel te krijgen. Ingeburgerd in onze taal is het dus al lang, maar nu is de wetenschap ook om: je hart en ingewanden hebben hun eigen staaltje intelligentie.

“Allemaal leuk en aardig, maar ik voel ook aan mijn kleine teen of het koud wordt. Die noemen we toch ook geen hersenen?”

Klopt! Het hart en spijsverteringssysteem voldoen daarnaast namelijk ook aan een aantal van de kernkwaliteiten die we aan hersenen toeschrijven. Daarbij onderhouden ze nauw contact met het ‘normale brein’.

Nervus Vagus

Zowel het hart als het spijsverteringsstelsel staan in verbinding met de hersenen door middel van de nervus vagus. Dit is een zenuw die ontspringt in de hersenen, naar de borst- en buikholte loopt en in verbinding staat met al je belangrijke organen. Het maakt deel uit van het autonome zenuwstelsel, wat er onder andere voor zorgt dat het kloppen van je hart en je spijsvertering automatisch verlopen.

Autonoom wil in principe zeggen dat het buiten onze controle staat. Zo kun je niet bewust bepalen hoe snel je wilt hart klopt. Maar… hier zijn natuurlijk een aantal loopholes voor te vinden.

Door je ademhaling te controleren zoals je bij yoga of ademhalingsoefeningen doet, kun je tot op zekere hoogte invloed uitoefenen op je autonome zenuwstelsel. Zo stimuleer je door middel van een diepe buikademhaling de nervus vagus. Dit zorgt ervoor dat het parasympathisch zenuwstelsel geactiveerd wordt: onder andere je hartslag vertraagt, je lichaam komt in rusttoestand komt en je organen kunnen optimaal functioneren.

Gut-brain axis

Normaal gesproken communiceert het zenuwstelsel van het spijsverteringssysteem, ook wel het enterische zenuwstelsel genoemd, met het centrale zenuwstelsel via de nervus vagus. Het blijkt echter dat het enterische zenuwstelsel ook zonder deze verbinding kan functioneren. Het bevat zijn eigen zenuwcellen, neuronen en neurotransmitters.

De darmen en hoe deze samenwerken met de hersenen zijn dan ook drukbezocht onderzoeksterrein. Meer en meer wordt bekend over deze gut-brain axis en hoe nauw de wisselwerking is tussen het spijsverteringssysteem en processen in de hersenen.

Stress kan bijvoorbeeld een kettingreactie in gang zetten die de darmflora verandert. Even interessant is het tegenovergestelde: hoe bepaalde voedingsmiddelen door deze bijzondere samenwerking bijvoorbeeld de aanmaak van hormonen kunnen stimuleren.

In de voetsporen van

Het wetenschappelijke bewijs mag er dan pas vrij recent zijn, eigenlijk is deze ‘ontdekking’ helemaal niet zo’n nieuwerwetse vondst. Zo zijn het heart brain en gut brain al veel langer een begrip binnen het Taoïsme en Traditional Chinese Medicine. Binnen het hoofd, hart en onderbuik huizen de Upper, Middle en Lower Dan Tian.

Dit zijn drie belangrijke energiecentra in het lichaam die nauw samenwerken en energie opslaan, transformeren en zowel onderling als met andere delen van het lichaam uitwisselen. Er wordt hierbij uitgegaan van een meer holistisch mens- en lichaamsbeeld waarin een intrinsieke samenhang bestaat tussen verschillende systemen en processen.

Dit is een idee waar ook de rest van de wereld steeds meer aan gewend raakt. Onze interne systemen werken niet allemaal op hun eigen afgezonderde eilandje, maar als een intrinsiek verbonden netwerk dat constant informatie uitwisselt. Mentale stress kan zo zorgen voor buikpijn of vermoeidheid; een disbalans in je darmflora beïnvloedt mogelijk je humeur.

Tegelijkertijd hebben deze head, heart en gut brain elk hun eigen, specifieke intelligentie.

De drie breinen en hun functie

Buiten alle wetenschap om: we voelen dit haarfijn aan. Hoewel we met de gemiddelde nadruk op het ‘hoofdbrein’ de andere twee misschien niet altijd even sterk op onze radar hebben.

Het kan handig zijn om stil te staan bij wat voor soort intelligentie er in de verschillende breinen huist.

Je hoeft er niet lang over na te denken om de verschillende functies te ontrafelen. Het brein zoals wij het kennen is meester in het analyseren en verwerken van informatie. Het is het huis van onze verbeelding, perceptie en cognitie. Het denkt, begrijpt (of niet) en vindt van alles.

De intelligentie van het hartbrein is het gevoel. Niet voor niets wordt liefdesverdriet in het Engels heart ache genoemd. Misschien kun je uit eigen ervaring putten; uit die van mezelf kan ik in ieder geval vertellen dat je hart inderdaad letterlijk pijn kan doen van emotie. Het voelt, raast, ontploft van blijdschap, en huist onze waarden. Wat is belangrijk voor je, waar spring je voor in het vuur?

Eén etage verder naar beneden vinden we onze gut feeling: ons onderbuikgevoel dat ons perfect zegt wat wel en niet in de haak is. Dat influistert: zeg, dat vuur? Ik dacht het even niet, dat is niet veilig. Het is de plek waar de intelligentie van onze identiteit en onze diepste intuïtie huist. Voelt de keuze die je maakt goed, of toch niet helemaal? Past iets wel of (nog) niet bij je? Het huist de kriebels die vertellen of er sprake is van angst, enthousiasme of verliefdheid.

Bodymind

Het begrip bodymind – zonder spatie – krijgt zo, ook vanuit wetenschappelijke hoek, steeds meer vorm.

We bezitten verschillende intelligente systemen op verschillende plekken in ons lichaam, die nauw met elkaar in verbinding staan en informatie uitwisselen, maar tegelijkertijd uiteenlopende basisfuncties uitoefenen. De informatie die ze geven is waardevol op verschillende manieren en momenten.

De kunst? Te weten wanneer je welke intelligentie moet aanboren, en wanneer je het beste naar welk brein kunt luisteren. Waarschijnlijk wijzen ze namelijk niet altijd dezelfde kant op. Misschien kun je ze zien als je persoonlijke verzameling kompassen: richtingaanwijzers die elk naar hun eigen noorden wijzen met hun eigen wijsheid.

Welke richting kies je?