De symptomen van een onverwerkt trauma

Bij trauma’s denken we vaak aan slachtoffers van een oorlogssituatie of een wereldramp, maar in feite komen traumatiserende gebeurtenissen veel vaker voor dan we denken.

Iedereen heeft wel eens een traumatische ervaring gehad, al lopen die sterk uiteen qua intensiteit. Een trauma kan je in de meeste gevallen verwerken, maar als dat niet lukt, doen zich een aantal opvallende symptomen voor.

Wat zijn de symptomen van een onverwerkt trauma, hoe uit dit zich op lichamelijk of psychisch niveau en is het mogelijk om van die symptomen af te raken? In dit blog lees je er meer over!

Stel je voor dat je een aanrijding of een beroving meemaakt, of je ouders schreeuwden vroeger vaak tegen je, wat gebeurt er op zo’n moment in je lijf? De schouders gaan omhoog en om het hart heen, je armen maak je stijf als een soort harnasje en om verdere organen te beschermen tegen impact maak je buikspieren hard en gaat je adem op slot. Wellicht knijp je je ogen dicht en gaat je brein in standje error. Er gebeurt dus vanalles wanneer je een heftige gebeurtenis meemaakt. Als dit niet verwerkt wordt sla je het op in je lijf. – Melanie

Wat zijn de symptomen van een onverwerkt trauma?

Bij de meeste trauma’s verminderen de klachten na de schokkende gebeurtenis zich over een periode van een aantal weken. Eigenlijk spreken we pas van een écht trauma als die klachten na een maand nog aanwezig zijn of zelfs erger worden.

Enkele typische symptomen van een onverwerkt trauma zijn:

• Snel overweldigd of geïrriteerd zijn
• Woede-uitbarstingen
• Problemen met je eigen emotionele regulatie
• Overalertheid of moeilijk tot rust komen
• Paniekaanvallen
• Spierspanningen
• Nachtmerries en andere slaapproblemen
• Depressieve gevoelens en schaamte
• De neiging om je te isoleren

Veel mensen hebben ook last van extreme terughoudendheid, onzekerheid of het gevoel niet begrepen te worden.

Hoewel al deze typische kenmerken tot op zekere hoogte normaal zijn, is het belangrijk dat je er iets aan doet wanneer ze blijven aanhouden.

Een onverwerkt trauma heeft immers niet alleen een negatieve impact op de gezondheid en het psychologische welzijn van het slachtoffer, maar ook op zijn of haar functioneren in de maatschappij.

Als een oplossing uitblijft, raken getraumatiseerde mensen soms verslaafd aan drugs, gamen en alcohol. Ook relatieproblemen of moeilijkheden op het werk komen dan vaak voor.

Hoe ontstaat een trauma?

Het woord trauma is afkomstig van het Griekse woord voor ‘wonde’ en wordt meestal gebruikt om een acute psychologische verwonding te beschrijven.

Vaak spreekt men dan ook over een psychotrauma, wat dus iets anders is dan een fysiek trauma of lichamelijke verwonding. Natuurlijk komen beide in de praktijk vaak samen voor, bijvoorbeeld in het geval van mishandeling.

Een trauma is het gevolg van het feit dat onze hersenen en lichaam tijdens een ingrijpende gebeurtenis proberen te overleven. Hiervoor schakelt ons zogenaamde reptielenbrein, het oudste deel van onze hersenen, de ‘fight-or-flight response‘ in.

Een andere mogelijke reactie op een traumatiserende gebeurtenis is ‘freezing’, ook wel verlamming of verdoving. Dit mechanisme maakt het mogelijk om op psychisch niveau ‘afstand’ te nemen van de gebeurtenis, omdat die gewoonweg te pijnlijk of ingrijpend is om te confronteren.

Het gevolg daarvan is een reactie die we dissociatie noemen, waarbij beide hersenhelften een breuk ondervinden en niet meer kunnen samenwerken.

Dit zorgt er voor dat je de gedachten, lichamelijke sensaties en psychische stress tijdens het trauma niet meer bewust kunt ophalen. Een trauma is dus in feite een soort psychologisch litteken en blijft dat ook, tenzij het actief wordt verwerkt.

Verschillende soorten trauma’s

We kunnen over het algemeen een onderscheid maken tussen enkelvoudige, meervoudige en complexe trauma’s:

Enkelvoudige trauma’s

We spreken van een enkelvoudig trauma als iemand een eenmalige ingrijpende ervaring heeft gehad. Denk maar aan een auto-ongeluk, een inbraak of overval, maar ook een heel zware bevalling of natuurramp.

Zelfs een scheiding of het overlijden van een familielid kunnen traumatische ervaringen zijn.

Meervoudige trauma’s

Bij een meervoudig trauma of chronisch trauma gaat het om een reeks gebeurtenissen die over een langere periode hebben plaatsgevonden. Incest, huiselijk geweld, seksueel misbruik of aanhoudende pesterijen zijn goede voorbeelden.

In extreme situaties kan het gaan om genocide, een oorlogservaring of martelingen. Veel meervoudig trauma’s doen zich voor in bepaalde beroepen, zoals bij de politie, ziekenwagenpersoneel en militairen.

Complexe trauma’s

Complexe trauma’s komen voor bij mensen die een traumatiserende ervaring hebben gehad in verschillende domeinen van hun leven.

Zo kan iemand die thuis mishandeld wordt, ook het slachtoffer zijn van pesterijen op school of het werk.

Naast bovenstaande types kunnen we trouwens nog een vierde categorie noemen: secundaire trauma’s, waarbij iemand getraumatiseerd raakt doordat hij of zij over het trauma van een ander persoon heeft horen vertellen.

Ook hulpverleners of mensen die zelf getuige zijn geweest van een trauma hebben vaak last van een secundair trauma.

Wat is dan posttraumatische stress-stoornis?

Wanneer het trauma of de lichamelijke en psychologische gevolgen daarvan iemand blijven achtervolgen en niet verwerkt worden, spreken we van posttraumatische stress-stoornis of PTSS.

In dat geval reageert de persoon in kwestie automatisch op bepaalde triggers. Dit zijn meestal visuele, maar ook bijvoorbeeld auditieve elementen die aanwezig waren tijdens de gebeurtenis zelf.

PTSS heeft logischerwijs een grote impact op het dagelijkse leven van het slachtoffer en maakt het, als het niet wordt aangepakt, heel moeilijk om nog normaal te functioneren.

Trauma’s verwerken, kan dat eigenlijk?

Psychische problemen kunnen voorkomen bij iedereen die een ingrijpende ervaring heeft gehad, maar ons lichaam en onze hersenen zijn ongelofelijk sterk en veerkrachtig.

Aan de andere kant is traumaverwerking een moeilijke opdracht, vooral als het gaat om heel oude en meervoudige traumatische ervaringen.

Het proces vraagt tijd, inspanning en veel geduld. Dit is vooral zo als het trauma of een deel daarvan ‘verloren is gegaan’ in het onderbewuste van het slachtoffer door dissociatie of fragmentering.

Blijft het trauma onverwerkt? Dan is de invloed ervan op je emotionele, sociale en professionele leven heel groot. Daarbij is het risico op nieuwe trauma’s ook een stuk groter.

Traumaverwerking is niet alleen mogelijk, het is ook van groot belang. Het goede nieuws is dat zelfs oude jeugdtrauma’s en complexe trauma’s verwerkt kunnen worden, mits de juiste begeleiding en inspanningen van het slachtoffer!

Tips voor het verwerken van een trauma

Hoe verwerk je nu precies een trauma? Er zijn ongelofelijk veel manieren om dat te doen. Hieronder een greep uit de mogelijkheden:

• Praat over je traumatische ervaring met een familielid, partner of psycholoog als je daar behoefte aan hebt.
• Heb geduld: traumaverwerking gaat niet over één dag
• Volg een vast dagelijkse ritme, zodat je geest gefocust blijft op het hier en nu
• Probeer zo min mogelijk afhankelijk te worden van medicatie en vermijd alcohol

Traumaverwerking is een intensief proces, maar je kunt het doorstaan. Het belangrijkste is misschien nog om hulp te vragen aan de mensen om je heen, want zo creëer je een sterk vangnet voor jezelf.

Conclusie

Een trauma kan je geluk en levenskwaliteit ondermijnen, maar je kunt het wel verwerken.

Mits de nodige begeleiding, de wil om je trauma voor eens en voor altijd los te laten en een goede dosis doorzettingsvermogen maak je komaf met een traumatiserende gebeurtenis en voel je je weer vrij van je verleden.

De symptomen van een onverwerkt trauma leren herkennen is ongetwijfeld een belangrijke stap in de richting van genezing!